Bijna tweeduizend jaar voordat Christus werd geboren, liep een oude man de bergen in waar nu de Jeruzalem ligt. Hij had van God de belofte gekregen dat hij een zoon zou krijgen en uit die zoon zou een groot nageslacht voortkomen. Ruim 25 jaar had deze Abraham erop moeten wachten maar eindelijk was de zoon gekomen. Hij had Isaäk een sterke jongeman zien worden. Hij was geen klein kind meer, zoals vele bijbelvertalingen suggereren. De grondtekst gebruikt een woord dat als ‘jonge knaap’ vertaald kan worden. Isaäk was de twintig zeker al gepasseerd.
God was opnieuw naar Abraham toegekomen. Hij moest de bergen ingaan en zijn trouw aan God bewijzen door zijn zoon te offeren. Zijn zoon! Hoe kon God dat van hem vragen? Er bestaat geen misverstand over de belofte. God had gezegd dat Abraham gezegend zou worden door Isaäk.
Eigenlijk is het verhaal van Abraham en Isaäk vreemd in onze ogen. Ik heb de diepere laag nooit werkelijk begrepen tot ik het boek ‘Namaakgoden’ las, waarin Tim Keller vanuit joods-historisch perspectief naar deze gebeurtenis kijkt. In de tijd van het Oude Testament waren mensen minder individualistisch ingesteld dan nu. Het ging niet om persoonlijk succes of welzijn, maar om dat van de familie of clan. De oudste zoon van een gezin, als stamvader, nam de belangrijkste rol in. Hij kreeg het merendeel van de bezittingen zodat de familie zijn status niet zou verliezen. Alle hoop van een man rustte op de schouders van zijn oudste zoon.
De eerstgeborene
Deze eerstgeborene behoort de Heer toe, zegt de bijbel herhaaldelijk, maar kon worden vrijgekocht door regelmatige offers (Exodus 22:29, 34:20), dienst doen in de tabernakel (Numeri: 3:40,41) of betalen van losgeld (Numeri 3: 46,47). De tiende en ultieme plaag die God losliet op de Egyptenaren was het doden van alle eerstgeborenen. Zo strafte hij de families voor hun zonden. Waarom de oudste zoon? Hij was de familie!
Dit waren wetten en gebeurtenissen die ná Abraham werden ingesteld of plaatsvonden. Maar Abraham was bekend met de principes. Als God had gevraagd om Sarah te doden, zou Abraham dat niet hebben gedaan. Dat rijmde niet met zijn beeld van een rechtvaardige God. Gods opdracht was ook niet om Isaäk in zijn tent te vermoorden. Nee. Hij moest een brandoffer brengen. Nu de Schepper vroeg om het leven van Isaäk, vroeg hij om betaling van de zonden van Abraham en zijn familie.
De strijd moet diep in Abrahams gedachten hebben gezeten. Hij wist dat God in zijn recht stond om het leven van Isaäk te eisen en hij wist dat de belofte waar was: Abrahams nageslacht zou via de lijn van Isaäk ontstaan en tot een groot volk uitgroeien.
Er was maar één conclusie mogelijk. God moest in staat zijn om Isaäk uit de dood te laten herrijzen.
Terwijl ze de berg opliepen, zei Isaäk: ‘Vader, wat zullen wij offeren? We hebben niets bij ons.’
Wat ging er door Abraham heen? De bijbel vertelt het ons niet. Maar het antwoord was profetisch. ‘De Heer zal voorzien.’
Isaak ging zelf liggen
Het tweetal bouwde samen een altaar. De vader ging de zoon offeren, een zoon die aan hem gelijk stond. Isaäk ging zelf liggen. De hoogbejaarde Abraham zou niet sterk genoeg zijn geweest om Isaäk te dwingen. Vader en zoon kozen ervoor de wil van God uit te voeren.
Abraham hief het mes, maar net voor hij het liet neerdalen, riep een engel van de Heer: ‘Abraham!’ Abraham keek op. Daar, in het struikgewas, zat een ram verstrikt. De Heer had inderdaad voorzien.
Tweeduizend jaar later sleepte een man een kruis diezelfde bergen van Moria in. Na te zijn bespot en gegeseld, had hij geen kracht meer over. Maar hij moest door. Hij moest op het altaar gaan liggen dat hij samen met zijn vader had gemaakt. Abraham had een offer nodig. Geen dierlijke ram, maar een goddelijk lam, een zondebok voor de wereld. En niet alleen Abraham, maar wij allemaal.
Jezus ging zelf op het altaar liggen. Alleen de vader en de zoon wisten hoe groot het offer was dat hier werd gebracht. Gods rechtvaardigheid en Gods liefde werden zichtbaar aan het kruis. Abraham wist van tevoren niet hoe God zou voorzien, maar hij geloofde dat God het zou doen.
Het hele evangelie in 1 verhaal
Voor mij is dit het hele evangelie in 1 verhaal. Abraham beseft zijn zondige natuur. God vraagt hem de prijs te betalen, maar als het moment daar is, grijpt God in. Hij voorziet in een plaatsvervangend offer. Niet wij of onze kinderen moeten sterven, maar Gods eigen zoon deed dat. Abraham vertrouwde erop dat God het onmogelijk zou doen: zijn zonden zou wegnemen. Wij weten hoe God dat deed, maar we hebben evengoed het geloof van Abraham nodig. Geloven dat Jezus voor ons stierf en ons leven in zijn handen leggen. We volgen hem omdat hij onze Heer is en doen wat hij zegt in het besef dat we niet volmaakt zijn. Het is ons geloof dat ons verbindt met Jezus Christus. Dat geloof maakt ons rechtvaardig.
Uit: Recht uit het hart, verschijnt in oktober 2014.